Tarczek to jedna z najstarszych osad regionu świętokrzyskiego. Już w drugiej połowie XIII w. w Tarczku Nowym, wówczas osadzie miejskiej, istniał kościół. Pierwotny romański, murowany, został przebudowany w XVI w. Konsekrowano go w 1591 r.
Nowy Tarczek tętnił życiem; powstał w XII w. i właśnie tutaj przeniesiono ze Starego Tarczka (dzisiejszej Świętomarzy) targowisko, wzniesiono dwór biskupi, a w 1253 r. lokowano miasto (przetrwało do XV w). W Tarczku była siedziba kasztelani i okazały dwór biskupi, przeniesiony w XIV w. do pobliskiego Bodzentyna. Od tego czasu Tarczek zaczął podupadać.
Romański kościół św. Idziego został zbudowany w XIII w. Wezwanie świątyni pozwala przypuszczać, że stał w tym miejscu kościół już w XI w., być może fundowany przez Bolesława Hermana w podzięce za narodziny syna Bolesława Krzywoustego. Według tradycji, świątynia w Tarczku kryje w swoich murach pozostałości kościoła z XI w., fundowanego właśnie przez Hermana. Stanowi doskonały przykład budowli romańskiej – wzniesiona została z dokładnie obrobionych ciosów kamiennych piaskowca i ma kształt połączonych ze sobą prostych brył geometrycznych. Grube mury, ze względu na funkcje obronne, posiadają małe, wysoko usytuowane otwory okienne, zachowane w pierwotnej formie od strony południowej.
Za datę powstania pierwotnego kościoła podaje się rok 1086, co wiąże się z początkiem kultu św. Idziego opata w Polsce. Kościół jest orientowany, jednonawowy z prostokątnym prezbiterium. W części zachodniej nawy zachowała się empora . Ów pierwszy kościół romański został przebudowany w XVI w. Ponowna konsekracja miała miejsce w 1591. Świątynia była kilkakrotnie przebudowywana, a w latach 70-tych XX w. odkryto piękny portal romański.
Kościół parafialny w Tarczku stanowi jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych w regionie, figuruje we wszelkich przewodnikach i często szukają go turyści. Założona kilka lat temu księga gości wskazuje, że w miesiącach letnich odwiedzali oni Tarczek prawie każdego dnia.
Wielkopostna mowa tryptyku
Cennym zabytkiem pozostaje renesansowy tryptyk w ołtarzu głównym z ok. 1540 r., przedstawiający w centralnym miejscu Chrystusa Zmartwychwstałego ukazującego się Maryi, postaci świętych, sceny maryjne oraz – cztery wyobrażenia Męki Pańskiej na ścianach zamykających tryptyk. Są one zawsze prezentowane od Środy Popielcowej przez cały Wielki Post.
Liturgia Środy Popielcowej w kościele w Tarczku ma charakterystyczny rys – od pierwszej porannej Mszy św. w tym dniu, w tryptyku ołtarzowym są eksponowane wyłącznie cztery sceny pasyjne. Pozostałe elementy tryptyku zostają zamknięte. To stara i swoista tradycja, sięgająca w odległy czas, może nawet kilka wieków wstecz. Przez 40 dni Wielkiego Postu wierni i pielgrzymi oglądają wyłącznie 4 sceny z Drogi Krzyżowej: biczowanie Pana Jezusa, ukoronowanie cierniem, Jezusa niosącego krzyż i złożenie do grobu. Podczas śpiewu hymnu „Chwała na wysokości Bogu” w wigilię paschalną, jest ponownie odsłaniany cały tryptyk. Cenny zabytek w latach 90. przeszedł gruntowaną konserwację.
W kościele znajdują się także dwa boczne ołtarze późnorenesansowe, barokowa ambona, chrzcielnica romańska z XIV wieku, gotycka płaskorzeźba z XVI wieku. Na ścianach kościoła zachowały się pozostałości renesansowej polichromii. Zakrystia – XVII wiek.
Odpusty:
św. Idziego – 1 września;
św. Anny – 26 lipca
W 1354 r. Kazimierz Wielki w zamian za otrzymane od bpa Bodzanty 500 grzywien i jedną z wiosek, zwolnił ludność kasztelani tarskiej z obowiązku udzielania pomocy wojennej w ‘ściganiu Tatarów, Litwinów i Rusinów’.
Wśród okolicznych pól stoi kapliczka słupowa z XVIII wieku, wg tradycji zbudowana w miejscu bitwy z Tatarami w 1241 r.
fot. Dawid Jędrzejczyk / e-parafia.eu